Co powinniśmy wiedzieć o lekach przeciwbólowych?

Łatwa dostępność i liczne zastosowania przekładają się na popularność leków przeciwbólowych. Notuje się, że w roku 2021 sprzedano 57 milionów opakowań tych leków, a wartość ich sprzedaży wyniosła przeszło 1,39 mld zł. Ich stosowanie może jednak nieść wiele zagrożeń [1]. Co więc powinniśmy o nich wiedzieć? 

Jak lekarz dobiera lek przeciwbólowy?

Dobór leku przeciwbólowego odbywa się na podstawie oceny jego podstawowych cech. Wyróżnić możemy tutaj: 

• charakter (podstawowy, przebijający, incydentalny), 
• nasilenie (łagodny, umiarkowany, silny), 
• patomechanizm (nocyceptywny, nienocyceptywny, mieszany),
• lokalizacja (rozsiany, zlokalizowany, uogóloniony)
• pochodzenie (związany z leczeniem, chorobami towarzyszącymi.

Kiedy lekarz przeprowadzi szczegółową ocenę bólu, może wdrożyć leczenie przeciwbólowe, opierając się na zasadach drabiny analgetycznej [2]. 

Czym jest drabina analgetyczna?

Jest to pojęcie określające schemat stosowania leków przeciwbólowych w celu zmniejszenia doznań bólowych u pacjenta. Drabina analgetyczna dzieli się na trzy stopnie, które określają stopień nasilenia bólu. Wraz ze zwiększaniem się stopnia bólu stosuje się silniejsze leki przeciwbólowe. W I stopniu stosuje się analgetyki nieopioidowe. W II stopniu słabe opioidy, a w III stopniu silne opioidy. Na każdym z poziomów drabiny można stosowania leki wspomagające [2]. 

Stopień bólu	Stosowane leki	Dodatkowe stosowane leki
I stopień	analgetyki nieopioidowe	leki wspomagające
II stopień	słabe opioidy	analgetyki nieopioidoweleki wspomagające
III stopień	silne opioidy	analgetyki nieopioidoweleki wspomagające

Czym są koanalgetyki?

Koanalgetyki, to inaczej leki uzupełniające (pomocnicze, wspomagające), które wzmacniają działanie przeciwbólowe analgetyków. Koanalgetyki mogą być stosowane na każdym szczeblu drabiny analgetycznej. Przykładem koanalgetyku jest kofeina. Dodanie jej do środków przeciwbólowych takich jak paracetamol czy ibuprofen według danych przynosiło pacjentom większą ulgę w bólu w stosunku do zastosowania tylko samego leku przeciwbólowego [3]. 

Jak dzielimy leki przeciwbólowe?

Wśród leków przeciwbólowych wyróżniamy dwie podstawowe grupy. Są to niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), oraz opioidowe leki przeciwbólowe. Pierwsze z nich dostępne są często bez recepty i stosowane w bólu o niewielkim i średnim natężeniu. Niektóre z nich znajdują również zastosowanie jako leki przeciwgorączkowe. Leki opioidowe z kolei, zaliczane są do silnych leków przeciwbólowych i znajdują zastosowanie w cięższych i nasilonych bólach[2].

Czy leki przeciwbólowe uzależniają?

Uznaje się, że leki przeciwbólowe takie jak: paracetamol, ibuprofen, ketoprofen czy aspiryna charakteryzujące się słabszym działaniem zazwyczaj nie powodują uzależnienia fizycznego, mogą jednak prowadzić do zależności psychicznej. Dużym potencjałem uzależniającym fizycznie charakteryzują się jednak leki opioidowe [2]. 

Na jakie leki przeciwbólowe należy szczególnie uważać?

• paracetamol-charakteryzuje się wąskim indeksem terapeutycznym, dlatego ważne jest nieprzekraczanie stosowania zalecanych dawek leku,
• kwas acetylosalicylowy-ze względu na ryzyko wystąpienia zespołu Reye`a nie powinien być stosowany u osób poniżej 12. r.,
• leki z grupy NLPZ-przy ich stosowaniu należy pamiętać o leczeniu ochronnym w stosunku do błony śluzowej żołądka [2], 
  
  

Jakie są najważniejsze zasady, które powinniśmy przekazać naszym pacjentom?

• leki przeciwbólowe często zalegają w domowej apteczce, dlatego przed ich użyciem pacjenci powinni sprawdzić termin ich  ważności,
• przypominamy, że przed użyciem konkretnego leku, pacjenci powinni zapoznać się z treścią ulotki dołączonej do jego opakowania, 
• przeciwbólowy lek OTC nie powinni stosować dłużej niż trzy doby, 
• zwracamy uwagę, że pacjenci nie powinni łączyć preparatów które zawierają tę samą substancję czynną lub należą do tej samej grupy leków,
• przestrzegamy przed łączeniem leków przeciwbólowych z alkoholem, 
• inne wątpliwości pacjent najszybciej rozwieje w swojej aptece, gdzie uzyska pomoc często jeszcze przed samą wizytą u lekarza [4].
  
  

Źródła:

1. https://cowzdrowiu.pl/aktualnosci/post/srodki-przeciwbolowe-polacy-wydali-prawie-14-mld-zl-w-rok
2. Platforma P.harmy, Leczenie Bólu
3. https://www.cochrane.org/pl/CD009281/SYMPT_kofeina-jako-przeciwbolowy-srodek-wspomagajacy-adjuwant-w-ostrym-bolu-u-doroslych
4. https://www.termedia.pl/wartowiedziec/Jakie-leki-przeciwbolowe-sa-dostepne-bez-recepty-,45362.html
   

Autor: Józef Muszyński